آنچه در مورد ضد عفونی کننده ها باید بدانید:

ضد عفونی کننده های پوست موادی هستند که می توانند میکروارگانیسم ها را از بین ببرند یا از رشد آنها جلوگیری کنند. اگرچه ضد عفونی‌کننده‌ها می‌توانند بسیار مفید باشند، اما سؤالاتی در مورد ایمنی آنها برای استفاده موضعی، به‌ویژه در درازمدت وجود دارد. ضد عفونی کننده ها مواد شیمیایی هستند که افراد روی پوست استفاده می کنند. آنها می توانند تعداد میکروارگانیسم های ساکن روی پوست، زخم ها و غشاهای مخاطی را کاهش دهند. انواع مختلف ضد عفونی کننده از نظر هزینه، اثربخشی، کاربردها و عوارض جانبی بالقوه متفاوت است. برخی از ضدعفونی کننده ها نیز ممکن است به عنوان جایگزینی برای صابون مناسب باشند.

تعريف واژه ها :

ضدعفوني كننده ها (Antiseptics) :مواد شيميايي هستند كه ميكروارگانيسم ها را روي پوست موجودات زنده يا غشاهاي مخاطي مي كشند.

گندزداها (Disinfectants): مسئول غير فعال كردن ميكروارگانيسم هاي بیماریزا می باشند. درگندزدايي اسپورهاي باكتريايي از بین نمی­رود.گندزدا ها بر خلاف ضدعفوني كننده ها برروي اشياء بي جان استفاده مي شوند. در گندزدايي معمولا مواد شيميايي، حرارت يا اشعه ماورا بنفش به كار مي رود.

باكتريسيدال (Bactericidal): مواد شيميايي هستند كه باكتريها را مي كشند. بطور مشابه عوامل ويروسيدال Virucidal ،فونگي سيدال Fungicidal يا اسپروسيدال Sporocidal به ترتيب قادر به كشت ويروسها، قارچها يا اسپورها مي باشند. باكتريواستاتيك (Bacteriostatic) :مواد شيميايي هستند كه رشد باكتريها را متوقف مي كنند، اما آنها را لزوماً نمي كشند. تميز كردن (Cleaning): شامل زدودن فيزيكي مواد خارجي مانند گرد و غبار، خاك، مواد آلي مانند خون، ترشحات و ميكروارگانيسم ها مي باشد. تميزكننده ها معمولا ميكروارگانيسم ها را از سطح جدا مي كنند ولي قادر به از بین بردن آنها نيستند .

آلودگي زدايي (Decontamination): شامل زدودن ميكروارگانيسم هاي بيماریزا مي باشد بطوريكه وسيله مورد نظر براي كاربردهاي بعدي ايمن گردد.

بهداشتي نمودن (Sanitation): فرآيندي است كه در آن ميكروارگانيسم هاي سطح يك شي تا حدي كه خطر عفونت زايي نداشته باشد كاهش داده ميشود (مانند ظروف و وسايل غذاخوري).

استريل كردن (Sterilization) :شامل تخريب همه اشكال زنده ميكروبي اعم از باكتريها، ويروسها، اسپورها و قارچها مي باشد.

گندزداهاي High Level: در اين نوع گندزدايي باكتريهاي رويشي، مايكوباكتريها، قارچها و ويروس هاي پوشش دار و بدون پوشش از بین ميروند، اما اسپورهاي باكتريايي لزوما تخريب نمي گردند. این نوع گندزداها شامل پراكسيد هيدروژن، پراستيك اسيد، گلوتارآلدئيد، و فرمالدئيد می باشند.

گندزداهاي Intermediate Level: اين نوع گندزداها، باكتريهاي رويشي، اكثر ويروسها و اكثر قارچها را مي كشند اما اسپورهاي باكتريايي مقاوم را نمي توانند از بين ببرند. این گند زداها شامل محصوالت کلر دار ،ترکیبات ید ویدوفور ،(بتادین) الكل ها (ایزو پروپیل 70 درجه (

گندزداهاي : Low  Level اين نوع گندزداها، اكثر باكتريهاي رويشي، برخي قارچها و ويا ویروس هاي پوشش دار(مانند هپاتيت B و C ، HIV ) را مي كشند اما مايكوباكتريها و اسپورهاي باكتريايي را از بين نمي برند. اين نوع گندزداها عموماً براي تميزكردن سطوح استفاده مي شوند.  این مواد شامل فنل وترکیبات فنلی ،ترکیبات آمونیوم کواترنر (سور فكتانت ها (

انواع ضدعفونی کننده ها کدامند؟

انواع مختلفی از ضد عفونی کننده ها وجود دارد. برخی از آنها برای استفاده در خانه بی خطر هستند، در حالی که برخی دیگر فقط برای استفاده در محیط های بالینی یا بیمارستانی مناسب هستند. برخی از انواع رایج ضد عفونی کننده ها عبارتند از:

·       الکل ها مانند ایزوپروپیل الکل و اتیل الکل

·       ترکیب آمونیوم چهارتایی

·       کلرهگزیدین و سایر دیگوانیدها، برای استفاده قبل از عمل

·       رنگ آنتی باکتریال، برای درمان سوختگی و زخم

·       پراکسید و پرمنگنات، برای ضد عفونی کردن پوست یا استفاده به عنوان دهانشویه

·       مشتق فنل هالوژنه در صابون ها و محلول ها

·       مشتق کینولون، که زخم ها را درمان می کند و می تواند یکی از مواد تشکیل دهنده پاستیل گلو باشد.

ایمنی و اقدامات احتیاطی

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نگرانی های بالقوه ایمنی را برای 24 ماده فعال در آنتی سپتیک ها پیدا کرده است. FDA به درخواست سازندگان، قضاوت در مورد شش ماده دیگر را به تعویق انداخته است.

آن مواد عبارتند از:

·       کلروکسیلنول

·       الکل (اتانول)

·       ایزوپروپیل الکل

·       بتادین

·       بنزتونیم کلرید

·       بنزالکونیوم کلرید

FDA چندین ماده فعال را به دلیل اثرات طولانی مدت ناشناخته بر بدن ممنوع کرده است. همچنین شواهد کمی در مورد اثربخشی آنها وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) هنوز توصیه می کند که متخصصان مراقبت های بهداشتی از تمام توصیه های فعلی برای استفاده از ضد عفونی کننده ها پیروی کنند. هنگام استفاده از ضد عفونی کننده ها در خانه، فرد باید تمام دستورالعمل های ایمنی روی بطری را رعایت کند. استفاده از مواد ضد عفونی کننده با غلظت بیش از حد ممکن است باعث تحریک یا سوختگی شیمیایی روی پوست شود. ضد عفونی کننده های بدون نسخه برای استفاده طولانی مدت مناسب نیستند. یک فرد باید فقط یک هفته یا کمتر از آنها استفاده کند.

ایمنی در کاربرد مواد گندزدا:

1-     فرد / افراد مسئول نظافت در هنگام کار باید از ماسک،دستکش و لباس کار استفاده نمایند.

2-     جعبه کمک های اولیه باید در هر ایستگاه و یا هر مکانی که مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد در دسترس باشد.

3-     کاربرد هر ماده شیمیایی باید بر اساس دستورالعمل ایمنی تهیه شده توسط تولید کننده ها انجام شود.

4-     هنگام تهیه محلول رقیق همیشه باید محلول غلیظ به آب اضافه شود. از اضافه کردن آب به محلول غلیظ خودداری نمایید.

5-     تماس پوست با محلول غلیظ موجب سوختگی خواهد شد.

6-     در هنگام استفاده از محلول رقیق تهیه شده باید از پوشش مناسب صورت استفاده شود.

7-     در صورت تماس با چشم، چشم باید به مدت 10دقیقه در آب سرد باز نگه داشته شود.

8-     گندزدا باید با آب سرد یا معمولی تهیه گردد.

9-     دو مرحله نظافت و گندزدایی دو مرحله جدا از یکدیگرند و نباید هیچ گونه اختلاطی بین شوینده وگندزدا انجام گیرد .

منبع: https://www.medicalnewstoday.com/articles/antiseptic

https://heshmat.gums.ac.ir/uploads/old/Contents/asset42/nursing/edu/4.pdf

نویسنده: دکتر دادار

آزمایشگاه ميکروبيولوژی تخصصی